W jaki sposób drukowane są pieniądze i dlaczego tak trudno jest je sfałszować?

10. 11. 2022

Pieniędzy nigdy za wiele. Jednak ich zdobycie może być trudne, więc byłoby miło, gdyby można byłoby je wydrukować na przykład na drukarkach domowych lub biurowych. W końcu produkty te przeszły w ostatnich latach długą drogę, prowadzącą do ich udoskonalenia. Ale nie daj się zwieść. Drukowanie banknotów to wielka nauka, a dzięki coraz bardziej wyrafinowanym zabezpieczeniom prędzej czy później każde fałszerstwo zostanie wykryte, więc drukowanie ich w domu jest zupełnie nie do pomyślenia. Niemniej jednak w poniższym artykule dołącz do nas w wyprawie do świata drukowania banknotów, ponieważ jest on absolutnie fascynujący. Po przeczytaniu poniższych wierszy być może wybaczysz nam brak instrukcji drukowania krajowych pieniędzy. Idealna, absolutnie nierozpoznawalna podróbka rzekomo jeszcze nigdy nie została przez nikogo wyprodukowana.

Spis treści:

  • Produkcja pieniędzy zaczyna się od projektu graficznego
  • Jak drukowane są pieniądze?
  • Problem z podróbkami zaczyna się od papieru
  • Zabezpieczenia banknotów, czyli dlaczego łatwiej pieniądze ukraść niż je podrobić
  • Kolorowych kopii banknotów nie można drukować na domowej drukarce
  • Numery seryjne często zdradzają zestawy podróbek
  • Produkcja banknotów to nie zbyt dochodowy biznes
  • Podsumowanie – praktycznie nie masz szans
  • Produkcja pieniędzy zaczyna się od projektu graficznego

    Pieniądze papierowe to od wieków tak rozpowszechniona część naszego życia, że ledwo zdajemy sobie sprawę, ile pracy kryje się w jednej sztuce zwykłej papierowej waluty. Wkładamy je do portfela i wyjmujemy z powrotem tak automatycznie, że nie mamy czasu zauważyć, że każdy banknot jest tak naprawdę niesamowitym dziełem sztuki z mnóstwem dopracowanych detali. Zapewne nie zdziwi Cię, że to nie praca zwykłych studiów graficznych, ale uznanych artystów. Na przykład formę banknotów polskich stworzył grafik Andrzej Heidrich.

    Produkcja każdego banknotu, jak praktycznie każdego produktu, rozpoczyna się od projektu graficznego. Na przedniej stronie banknotów większości walut przedstawione są najważniejsze postacie danego państwa lub rzeczy dla niego charakterystyczne. Na banknotach można wiec znaleźć wszystko od średniowiecznych władców, przez znanych poetów i pisarzy, po ważnych polityków i przywódców wojskowych. Łączy ich fakt, że prawie zawsze zanim banknoty z portretami zostaną wprowadzone do obiegu, są już martwi, a zatem banknoty służą w swej istocie jako środek, za pomocą którego dane kraje oddają im hołd. Jednak niektóre kraje, często z reżimami autorytarnymi, tradycyjnie przedstawiają na swojej walucie obecnych władców państw. Na odwrotnej stronie banknotów często znajdują się graficzne przedstawienia krajobrazu lub typowe zabytki architektoniczne danego państwa. Oczywiście na banknocie jako takim nie brakuje wartości, którą zaznaczono na nim kilkakrotnie, zwykle zarówno liczbą, jak i słowami. Dzięki temu jego wartość nie może być w żaden sposób pomylona.

    Gotowy rysunek banknotu zostaje przekształcony w szczegółowy prototyp, który później stanie się prawdziwym wzorem dla banknotów masowo produkowanych, które wejdą do obiegu. I tak dla ciekawości – przygotowanie banknotów do druku od ogłoszenia konkursu graficznego do wyprodukowania prototypu może trwać nawet do dwóch lat. Samo przetworzenie i wyprodukowanie jednej strony banknotu trwa co najmniej 6 miesięcy, a zazwyczaj znacznie więcej dzięki informacjom zwrotnym z banków centralnych itp.

    istock-505399799.jpg

    Kto jest na aktualnych polskich banknotach?

    • 10 zł – Mieszko I.,
    • 20 zł - Bolesław I Chrobry,
    • 50 zł - Kazimierz III Wielki,
    • 100 zł - Władysław II Jagiełło,
    • 200 zł - Zygmunt I Stary,
    • 500 zł - Jan III Sobieski.
    istock-1146416703.jpg

    Co znajduje się na obecnych banknotach euro

    • 5 euro - antyczny styl architektoniczny,
    • 10 euro – romański styl architektoniczny,
    • 20 euro – gotycki styl architektoniczny,
    • 50 euro - styl architektoniczny renesansu,
    • 100 euro - styl architektoniczny baroku,
    • 200 euro - styl architektoniczny secesji,
    • 500 euro - nowoczesna architektura XX wieku.

    Jak drukowane są pieniądze?

    Jeśli myślisz, że tworzenie wyglądu banknotów kończy całą naukę wokół nich, to bardzo się mylisz. Po skompletowaniu i zatwierdzeniu projektu graficznego (który zwykle nie różni się zbytnio od poprzedniej wersji banknotu, by nie dezorientować ludzi), rysunek banknotu musi zostać „rozbity” na indywidualną grafikę poszczególnych elementów. Są one drukowane przy użyciu kilku różnych technologii druku, więc nie można ładnie wydrukować banknotu od razu, jak jesteśmy przyzwyczajeni ze zwykłych drukarek. Główny motyw graficzny w tle jest ręcznie grawerowany na metalowych blaszkach. Grawerzy w tej fazie produkcji banknotów mierzą się miesiącami wytężonej pracy, której wynikiem jest podstawa druku matrycy banknotu. W przypadku druku banknotów praca ręczna jest niezastąpioną częścią procesu, ponieważ w połączeniu z technologią druku (tzw. wklęsłodruk) wynik nie może być imitowany przez kopiowanie, co jest logicznie jednym z głównych powodów, dla których podchodzi się do pracy ręcznej. Właśnie dlatego matryce do drukowania banknotów są ściśle strzeżone w Polskiej Wytworni Papierów Wartościowych – to jeden z kluczy do tworzenia pełnoprawnych kopii banknotów.

    Kolejnym tajnym składnikiem druku banknotów są farby drukarskie. Oprócz tego, że tylko parę osób zna proporcje poszczególnych kolorów, przy drukowaniu banknotów stosuje się różne przejścia kolorów, farby z domieszką metalu, „niewidoczne” farby UV i tym podobne gadżety, które praktycznie uniemożliwiają skopiowanie danego banknotu.

    Jak już wspomniano, w produkcji banknotów stosowane są różne technologie druku, na czele z wspomnianym już wklęsłodrukiem. Pozwala to na nakładanie koloru w różnych grubościach, co podczas drukowania tworzy relief rozpoznawalny dotykiem. Kolejną stosowaną technologią jest zwykły druk offsetowy oraz tradycyjna metoda drukowania książek - druk z wysokości, gdy drukowane elementy unoszą się ponad poziom powierzchni. Połączenie kilku technologii druku tworzy wyjątkowe, niemal niepowtarzalne (z punktu widzenia łączenia technologii) dzieło do naszych portfeli.

    Wskazówka: W warunkach domowych oraz w biurze praktycznie można spotkać tylko drukarki laserowe i atramentowe. Jeśli interesuje Cię, jak w zasadzie działają i jakie są między nimi różnice, przeczytaj nasz Drukarki laserowe czy atramentowe.

     

    Problem podróbkami zaczyna się od papieru

    Podczas drukowania banknotów można zapomnieć zwykłym papierze drukarce. Są one drukowane na specjalnym papierze na bazie bawełny lub lnu. Mieszanka papieru zwykle jest wzbogacana różnymi kolorowymi luminescencyjnymi włóknami, jej dokładny skład jest oczywiście ściśle tajny znany jest tylko konkretnemu dostawcy papieru oraz samej drukarni papierów wartościowych. Skład jest kolejnym kluczem do odróżnienia banknotów fałszywych od prawdziwych.

    Obecny trend to pieniądze z domieszką polimerów – czyli dosłownie banknoty plastikowe, które stopniowo wchodzą do obiegu np. w Kanadzie, Rumuni, Australii czy Wielkiej Brytanii. Prawdopodobnie nie trzeba wyjaśniać, dlaczego tak się dzieje. W porównaniu do „klasycznych” banknotów papierowych, te z domieszką polimeru są znacznie bardziej odporne na uszkodzenia, dzięki czemu trwają dłużej, a tym samym oszczędzają państwową kasę.

    Ciekawostka: Plastikowe pięciofuntowe banknoty zostały wprowadzone w Wielkiej Brytanii jesienią 2016 roku. Niedługo po ich wprowadzeniu z szeregów okazjonalnych oraz regularnych użytkowników kokainy zaczęły dochodzić krytyczne głosy. Ponieważ ich normalne urządzenie do wciągania stało się zbyt ostre z powodu zmiany materiału, aby mogli nadal używać go do zażywania narkotyków. Samorząd oczywiście nie zawracał sobie głowy tymi skargami, wręcz przeciwnie – z odrobiną przesady upiekł dwie pieczenie na jednym ogniu.

    Zabezpieczenia banknotów, czyli dlaczego łatwiej pieniądze ukraść niż je podrobić

    Już samo spojrzenie na banknoty papierowe pozwala dostrzec gołym okiem cały szereg elementów ochronnych, które mają zapobiec ich fałszowaniu. Do najbardziej typowych elementów ochronnych należą znak wodny, pasek z mikro tekstem, zmienny kolor nadruku, hologram, mikrodruk ledwo widoczny dla oka itd. Jednak nie wszystkie elementy ochronne można rozpoznać gołym okiem. Na przykład atrament magnetyczny, dzięki któremu banknot emituje słabe pole magnetyczne, co pozwala odróżnić prawdziwe pieniądze od falsyfikatów za pomocą odpowiednich sprzętów. W normalnym świetle dziennym nie zobaczysz również kolejnego ochronnego elementu banknotów, jakim jest nadruk UV. Pojawi się tylko pod specjalną lampą UV. Oczywiście wszystkie elementy ochronne są następnie nakładane przy użyciu wyrafinowanych metod i narzędzi, które również są utrzymywane w tajemnicy i dlatego ich niewłaściwe użycie jest niemożliwe.

    Kolorowych kopii banknotów nie można drukować na domowej drukarce

    Kolejną pułapką przy kopiowaniu banknotów jest element, który wymyślili sami producenci drukarek. Wraz z boomem na rynku komputerów oraz drukarek pod koniec lat 80. producenci drukarek XeroxCanon wynaleźli urządzenie w postaci kodu identyfikacyjnego urządzenia (tj. drukarki), którym od tego czasu kolorowe drukarki opatrzą każdy drukowany dokument

    Każde urządzenie (tak, prawdopodobnie nawet drukarka, którą masz w domu) wyposażone jest w oryginalny kod składający się z systemu żółtych kropek, według którego można stosunkowo łatwo odszukać autora dokumentu. Fakt ten został ujawniony opinii publicznej dopiero niedawno – konkretnie w 2014 roku. Do tego czasu producentom drukarek udało się ukryć swoją małą tajemnicę i dzięki temu po cichu pomagać w wykrywaniu podróbek. Jednak oczywiście nadal to robią, choć publicznie.

    Narodowe drukarnie papierów wartościowych zaczęły korzystać z tego wyrafinowanego systemu producentów drukarek. W latach 90. na banknoty zaczęto drukować własne znaki, które kolorowe drukarki są w stanie odkryć. Cała zasada tej technologii jest dość prosta – gdy spróbujesz wykonać kolorową kopię tak zabezpieczonego banknotu, twoja domowa drukarka po prostu odmówi wydrukowania go. A jeśli zdarzy ci się ominąć drukarkę i przygotować rysunek fałszywego banknotu do wydrukowania w Photoshopie, prawdopodobnie i tutaj nie będziesz miał szczęścia. Niektóre wersje tego programu nie pozwalają na edycję obrazów banknotów.

    Numery seryjne często zdradzają zestawy podróbek

    Numery seryjne to osobny, a zarazem bardzo ciekawy rozdział, który zapewnia banknotom kolejny poziom bezpieczeństwa. Prawdopodobnie nie trzeba nikomu tłumaczyć, że banknoty są ponumerowane. Czy wiesz jednak, że serie numerów i logika sekwencji numerów seryjnych są różnie „zaplątane”, tak że nie można ich po prostu śledzić poprzez tworzenie fałszywych banknotów? Wzór na sekwencje numerów seryjnych banknotów to zatem kolejna pilnie strzeżona tajemnica produkcyjna. Drukarnie zabezpieczające mogą celowo oznaczać niektóre cyfry jako nieważne w każdej nowo wydrukowanej serii banknotów, pozostawiając w ten sposób pułapkę niczego niepodejrzewającym fałszerzom. Opierając się na własnej logice, seria numerów seryjnych wydrukowana na fałszywych banknotach w końcu się ujawni. Dosłownie - po ich odkryciu śledczy bez wielkich kłopotów znajdą wszystkie banknoty, które fałszerze wydrukowali według ich wzoru i tym samym nakładają na nie naprawdę surowe kary bez możliwości obrony. Logicznie rzecz biorąc, ich szablon - chyba że dobrowolnie komuś przekazali, co się nie zdarza - nie jest przez nikogo używany, ponieważ jest oryginalny.

    Wskazówka: O ile nie ma sensu bawić się banknotami w edytorach graficznych, to w przypadku klasycznych zdjęć sytuacja jest zupełnie odwrotna. Jeśli więc jesteś zainteresowany ich drukowaniem w domu, w naszym artykule Doradzamy, jak drukować zdjęcia w domu, omówiliśmy również ich post produkcję.

    Produkcja banknotów to nie zbyt dochodowy biznes

    Jeżeli dalej myślisz o fałszerstwu banknotów i jesteś przekonany, że zdołasz pokonać wszystkie wyżej wymienione przeszkody, mamy jeszcze jeden powód, aby pożegnać się z tym pomysłem. Produkcja pieniądza jest między innymi (a może przede wszystkim) bardzo droga, a niektóre banknoty czy nawet całe waluty nie są nawet warte podrabiania. Zazwyczaj są to waluty krajów, które zmagają się z wysoką stopą inflacji, a zatem trzeba by wyprodukować ogromną liczbę banknotów, aby cały ten proces był opłacalny. Jednak produkcja silnej waluty również nie jest tanią sprawą. Na przykład amerykańskie Biuro Grawerowania i Druku wyprodukowało w 2014 roku banknoty o wartości 1,3 miliarda dolarów, kosztem około 800 milionów dolarów.

    Podsumowanie – praktycznie nie masz szans

    Aczkolwiek podsumowanie poprzednich wersów jest chyba dla wszystkich całkowicie jasne, szkoda byłoby nie powiedzieć tego głośno. Wynika z nich, że choć twoja drukarka może być szczytem obecnego postępu technologicznego i dzięki wysokiej jakości tonerom oraz tuszom potrafi mieszać miliony kolorów i drukować w jakości, o jakiej jeszcze kilka lat temu nikomu nie śniło się, nadal nie można na niej stworzyć wiarygodnej imitacji banknotów. Każde fałszerstwo prędzej czy później zostaje wykryte i dlatego nie ma sensu nawet rozpoczynać podobnych projektów. W końcu niejeden fałszerz przekonał się już, że łatwiej będzie zarobić uczciwą pracą niż pieniądze podrabiać.

    Podobne artykuły

    3 minuty czytania

    Papier w biurze: Jak zmniejszyć jego zużycie i prawidłowo recyklingować

    Czy te ogromne ilości papieru w koszach w naszych biurach naprawdę są odpadkami, których nie można już wykorzystać? Jak maksymalnie wykorzystać ten cenny surowiec? Jeśli zadajesz sobie podobne pytania, to możliwe że docenisz poniższy artykuł o recyklingu papieru w biurze.

    Przeczytaj cały artykuł »
    8 minut czytania

    Jak drukować zdjęcia w domu od A do Z

    Czasy, gdy świat robił zdjęcia wyłącznie aparatami analogowymi i do drukowania zdjęć trzeba było korzystać z wyspecjalizowanych centrów fotograficznych, już dawno minęły. Dzisiejszym światem rządzi fotografia cyfrowa, którą bez trudu można oglądać na wyświetlaczu aparatu, tabletu, telefonu komórkowego czy komputera, ale co najważniejsze, można ją łatwo i szybko wydrukować również w domu. Jednak drukowanie zdjęć w domu ma kilka podstawowych zasad, których należy przestrzegać, jeśli zależy Ci na jakości. Przyjrzyjmy się więc razem, jak drukować zdjęcia w domu, by wyszły jak najlepiej.

    Przeczytaj cały artykuł »